Jedenasty archeopteryks

Archeopetryks, obok T-rexa, jest chyba jedną z najbardziej znanych skamieniałości. W potocznej świadomości funkcjonuje jako ogniwo pośrednie pomiędzy gadami a ptakami, choć ostatnie znaleziska z Chin sugerują, że mogła to być boczna linia ewolucyjna. Niezależnie jednak od tego, czy tak było czy nie, archeopteryks pozostanie w naszej pamięci jako słynny praptak. Jego skamieniałości pochodzą głównie z niemniej słynnych wapieni z Solnhofen w Bawarii. Jak do tej pory znaleziono 10 szkieletów i jedno pióro archeopteryksa, które policzono w sumie jako 11 okazów tego praptaka (pióro było najstarszym znaleziskiem sprzed 150 lat oznaczonym nr 1). Oprócz tego, okazom nadawano nazwy, w zależności od miejsca ich przechowywania. Najbardziej chyba znany jest tzw. okaz berliński sklasyfikowany jako Archaeopteryx lithographica. Każdy z okazów archeopteryksa ma swą specyficzna historię, czasem tajemniczą, jak okaz Maxberga wystawiany w muzeum w Solnhofen, który zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach. Być może padł łupem złodzieja, gdyż skamieniałości archeopteryksa są jednymi z najdroższych. Pamiętam historię z końca lat 90-tych, kiedy ogłoszono w Bawarii publiczną zbiórkę na okaz, którego prywatny kolekcjoner wycenił na 2 mln ówczesnych marek niemieckich (ok. 1 mln euro). Biorąc pod uwagę, że skamieniałość była mniej więcej wielkości gołębia, to całkiem niezła cena. Obecnie okaz znajduje się w muzeum w Monachium.
Nie trzeba chyba dodawać, że dla nauki, tego typu formy są bezcenne. Do tej pory wszystkie okazy doczekały się naukowej dokumentacji, z wyjątkiem jednego, tajemniczego okazu 11-tego.

Okaz 11 pozostawał w rękach prywatnych od 2004 roku i wydawało się, że naukowcy nie będą mieli do niego wglądu. Aż tu nagle, w 150 rocznicę znalezienia pióra w wapieniach z Solnhofen, czyli w tym roku, okaz zarejestrowano jako część niemieckiego Narodowego Dziedzictwa Kulturowego i jako taki będzie udostępniony dla publiczności po raz pierwszy podczas nadchodzących targów mineralogiczno-paleontologicznych w Monachium (18-30 października 2011). Okaz 11 to niemal kompletny szkielet bez głowy i jednego skrzydła z bardzo dobrze odciśniętymi piórami. Jego naukowe badania pozwolą odpowiedzieć na szereg pytań dotyczących m.in. rozwojowi piór u wczesnych ptaków i ich ewolucji.

Okaz nr 11 fot. Helmut Tischlinger

Pozwoli także na lepsze zabezpieczenie okazu, który jako część dziedzictwa kulturowego być może nie podzieli losu okazu Maxberga.

Link do archeopteryksa nr 11 >>

Fot. w nagłówku: Archaeopteryx lithographica okaz berliński, fot. H. Raab Creative Common License