Dinozaury polowały na drzewie

Zgadnijcie gdzie znaleziono fantastyczną skamieniałość, rzucająca nowe światło na zwyczaje opierzonych dinozaurów? Oczywiście, i musimy się do tego przyzwyczaić, w Chinach. Tym razem jest to rzeczywiście rzadkość, bowiem możemy zapoznać się z treścią przewodu pokarmowego małego, opierzonego dinozaura sprzed ok. 120 mln lat (wczesna kreda). Naszym bohaterem jest tym razem Microraptor gui i jego ostatnia, skrzydlata ofiara. Żeby pobudzić Waszą wyobraźnię, dodam, że drapieżnik i jego ofiara fruwały, i to prawdopodobnie nieźle, choć tylko jedno z nich było ptakiem.


Mikroraptor pochodzi z pn.-wsch. Chin, ze słynnych formacji Yixian i Jiufotang, gdzie zachowały się skamieniałości całego wczesnokredowego ekosystemu ogólnie nazywane zespołem Jehol (ang. Jehol biota). Wspomniane formacje dostarczają wielu dobrze zachowanych skamieniałości, z których szczególnie interesujące są kręgowce lądowe.

Ostatnie znalezisko mikroraptora jest jednak nad wyraz ciekawe, bo w jego skamieniałych wnętrznościach znaleziono fragmenty niestrawionego pokarmu (O'Connor et al., 2011). Okazało się, że są to kostki dorosłego ptaka. Podkreślam za autorami znaleziska, upolowanego ptaka, którego mikroraptor połknął głową w stronę żołądka. Ma to o tyle znaczenie, że ptak był zwierzęciem nadrzewnym (na co wskazuje budowa jego stopy), więc prawdopodobnie upolowany został na drzewie (lub w locie), ale raczej nie na ziemi. Świadczyć to może o tym, że ówczesne opierzone dinozaury także były zwierzętami nadrzewnymi i znakomicie radziły sobie w powietrzu. Jak się wydaje, kredowe ptaki miały w powietrzu dość mocną konkurencję, właśnie w postaci opierzonych dinozaurów czyli tzw. non-avian dinosaurs.

Shanweiniao, potencjalna ofiara mikroraptora (Nobu Tamura, GNU FDL ver. 1.2)

Kilka słów o ofierze. Należała do wymarłej grupy mezozoicznych ptaków Enantiornithes, które wyglądem przypominały współczesne ptaki, jednak wciąż posiadały zęby i wystające ze skrzydeł pazury. Z tego względu ich przynależność do ptaków jest poddawana w wątpliwość, jednak nie ma wątpliwości, że były to zwierzęta nadrzewne, ewolucyjnie lokowane gdzieś pomiędzy archeopteryksem a współczesnymi ptakami.

Mikroraptor, widać cztery skrzydła (lotki na łapach) oraz pazury na skrzydłach i długi, kostny ogon (Matt Martyniuk CC A3 Unported License)

O wiele ciekawszy wydaje się napastnik czyli mikroraptor.
Mikroraptory należą do dwunożnych, opierzonych dinozaurów z grupy dromeozaurów. Ich opierzenie zbliżone jest do współczesnych ptaków, a o umiejętności latania świadczą występujące na skrzydłach lotki. Tyle, że skrzydeł było czworo (Xu et al., 2003). Tak, mikroraptor latał rozpościerając skrzydła na swoich przednich i tylnych kończynach. Jak to dokładnie wyglądało, nie wiadomo. Brak jest żyjących odpowiedników i możemy bazować tylko na sztucznych modelach (Alexander et al., 2010). Takim modelem, do jakiego porównuje się mikroraptora jest np.  samolot dwupłatowy. Wydaje się, że mikroraptor wykorzystywał swoje opierzone łapy dla większej kontroli lotu, podobnie jak to czynią ptaki drapieżne w końcowej fazie polowania na ofiarę (np. sokoły) (Chatterjee & Templin, 2007). Takie łapy z lotkami sprawiały, że bardzo niezdarnie poruszał się po ziemi. Wszak pióra na nogach służyły mu do latania, a nie do chodzenia. Sądzi się więc, że większość czasu spędzał na drzewie.

Pozycja dromeozaurów (w tym mikroraptora) w stosunku do ptaków (Avialae) (scienceblogs.com/pharyngula)

Ewolucjonistów, którzy zajmowali się ptakami od początku dręczyło pytanie, jak wyglądał pierwszy lot? Czy odbył się z dołu do góry, czy z góry na dół? Czy pierwszy ptak wzbił się w powietrze biegnąc i trzepocąc skrzydłami, jak wystraszona kura? Czy może wdrapał się na drzewo korzystając z pazurów na skrzydłach, poczym skoczył z gałęzi rozpościerając skrzydła?

 

Rekonstrukcja mikroraptora z rozpostartymi skrzydłami

Mikroraptor gui dostarcza dowodów, że raczej było to "z góry na dół". Znalezisko ptaka w jego żołądku potwierdza przypuszczenia, że był to gatunek nadrzewny. Pytanie tylko czy upolował ptaka w locie, tak jak to robią sokoły? Jego cztery skrzydła i możliwości sterowania lotem były prawdopodobnie większe niż dwuskrzydłych ptaków i tak to pewnie wyglądało. W badanym przypadku nie ma jednak znaczenia, czy Enantiornithes był ptakiem czy nie, ważne, że było to zwierzę nadrzewne. Widać zatem, że to środowisko mogło być opanowane przez wiele grup opierzonych dinozaurów, zarówno tych z linii rozwojowej współczesnych ptaków, jak i pozostałych, takich jak dromeozaury.

Bardziej ostrożni twierdzą jednak, że koty też jedzą ptaki, a w ogóle nie latają.

Być może mikroraptor pomagał sobie łapkami
(rys. Brian Choo, http://english.cas.cn)

Źródła:
1. Alexander, D., Gong, E., Martin, L., Burnham, D., & Falk, A. (2010). From the Cover: Model tests of gliding with different hindwing configurations in the four-winged dromaeosaurid Microraptor gui Proceedings of the National Academy of Sciences, 107 (7), 2972-2976 DOI: 10.1073/pnas.0911852107  
2. Chatterjee, S., & Templin, R. (2007). Biplane wing planform and flight performance of the feathered dinosaur Microraptor gui Proceedings of the National Academy of Sciences, 104 (5), 1576-1580 DOI: 10.1073/pnas.0609975104
3. O'Connor, J., Zhou, Z., & Xu, X. (2011). Additional specimen of Microraptor provides unique evidence of dinosaurs preying on birds Proceedings of the National Academy of Sciences DOI: 10.1073/pnas.1117727108
4. Xu, X., Zhou, Z., Wang, X., Kuang, X., Zhang, F., & Du, X. (2003). Four-winged dinosaurs from China Nature, 421 (6921), 335-340 DOI: 10.1038/nature01342  
5. Enantiornithes - http://en.wikipedia.org/wiki/Enantiornithes
6. Jehol Biota - http://en.wikipedia.org/wiki/Jehol_Biota
7. Opis Microraptor gui  - http://www.forum.dinozaury.com/viewtopic.php?f=6&t=1856
8. Fot. w nagłówku holotyp Microraptor gui  Autorzy: David W. E. Hone, Helmut Tischlinger, Xing Xu, Fucheng Zhang CC A2.5 GL

Posted in: dinozaury,ewolucja,kreda,ptaki