Kanada pachnąca rybami, dewońskimi

Tiktaalik na brzegu

Wyspa Ellesmere'a w arktycznej Kanadzie należy do tych miejsc, które rozpalają wyobraźnię wszystkich, którzy interesują się ewolucją pierwszych lądowych czworonogów (tetrapodów). Szczególnie zajmujące jest śledzenie stopniowych zmian u coraz to młodszych rybich form prowadzących do powstania lądowych przodków naszych płazów. W arktycznej Kanadzie na początku XXI w. Neil Shubin urządził swego rodzaju paleontologiczne "polowanie" z młotkiem na nieznaną wówczas formę przejściową pomiędzy panderichthysem (z przeważającymi cechami rybimi) a ichtiostegą, która miała już większość cech płazów. W 2006 roku znalazł to, co miał znaleźć, czyli skamieniałość rybo-płaza, którą nazwano po konsultacjach z wodzem miejscowego plemienia Indian Tiktaalik. Już wtedy wiadomo było, że do rzecznych osadów arktycznej Kanady warto powrócić.

No i doczekaliśmy się kolejnego znaleziska (Downs et al., 2011). Tym razem jest to nowy gatunek ryby trzonopłetwej z rodzaju Laccognathus nazwany embryi. Rodzaj ten był już znany ze stanowisk europejskich, zatem kanadyjskie znalezisko potwierdziło, że mogła to być dość powszechna forma występująca na późnodewońskim kontynencie Old Red. Ryba należy do typu drapieżników, którzy polują na swoje ofiary z ukrycia (sit-and-wait), czając się w przydennych zakamarkach. Oczywiście, nasz drapieżnik ma niewiele wspólnego ze współczesnymi rybami, które w większości należą do ryb promieniopłetwych. Ponadto Laccognathus był silnie grzbieto-brzusznie spłaszczony i miał również spłaszczoną czaszkę uzbrojoną w ostre zęby.

Laccognathus

Skamieniałość wydatowano na 375 mln lat (późny dewon, pogranicze franu i famenu) czyli na czas, kiedy prawdopodobnie pojawiły się pierwsze czworonogi lądowe, które ewoluowały właśnie z ryb trzonopłetwych.
Zapis ewolucji późnodewońskich ryb trzonopłetwych i ich przejście do czworonogów lądowych jest bardzo dobrze udokumentowany i był sztandarowym przykładem istnienia szeregu tzw. form przejściowych.

Laccognathus embryi (Jason Poole/ANSP)

 
Konsternację i zamieszanie wśród znawców tematu wprowadziły tropy z podkieleckiego Zachełmia, które wskazywały, że zwierzęta poruszające się na łapach mogły pojawić się już na początku środkowego dewonu (a więc ok. 20 mln starsze od omawianego znaleziska) (Niedźwiedzki et al., 2010).

Źródła:
1. Downs, J., Daeschler, E., Jenkins, F., & Shubin, N. (2011). A new species of (Sarcopterygii, Porolepiformes) from the Late Devonian of Ellesmere Island, Nunavut, Canada Journal of Vertebrate Paleontology, 31 (5), 981-996 DOI: 10.1080/02724634.2011.599462
2.  Niedźwiedzki, G., Szrek, P., Narkiewicz, K., Narkiewicz, M., & Ahlberg, P. (2010). Tetrapod trackways from the early Middle Devonian period of Poland Nature, 463 (7277), 43-48 DOI: 10.1038/nature08623
3. Shubin, N., 2009. Nasza wewnętrzna menażeria. Wyd. Prószyński i S-ka. 
4. Ilustracje wikipedia.org

Posted in: ameryka,dewon,paleontologia,płazy,ryby